OHSS Sendromu Nedir?

Günümüzde ilaç sektöründeki gelişmeler sayesinde kısırlık sorunu tedavisi için kullanılan pek çok yeni ve etkin ilaç bulunmaktadır. Kısırlık tedavisinde kullanılan bu ilaçların hedefi overlerde yeterli büyüklük ve sayıda follikül geliştirerek gebelik oranını arttırmayı başarmaktır. Özellikle yardımcı üreme yöntemlerinden (IVF, ICSI) çok sayıda follikül elde edilmesi tedavinin başarı ile neticelenmesi açısından önem taşıyan faktörlerden biridir. Kısırlık tedavisinde yumurtalıkların uyarılması amaçlı olarak, yumurta üretimi konusunda vazifeli olan, FSH (follikül stimüle eden hormon) ve LH (luteinize eden hormon) isimli hormonlar kullanılır.

Tüp bebek tedavilerinin uygulandığı esnada oluşabilecek en önemli komplikasyon, OHSS yani yumurtaların aşırı uyarılması sendromudur. Yumurtaların aşırı uyarılması sendromuna daha ziyade polikistik over hastalığı mevcut olan kadınlarda daha sıklıkla rastlanmaktadır.

Tüp bebek tedavilerinin uygulama aşamasında kadınların yumurtalıklarını uyarmak için medikal desteklere başvurulmaktadır. Yumurtaların uyarılması adına uygulanan ilaç tedavisi de bu medikal destek içinde yer almaktadır. Ancak bazen tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlara karşı vücut normalinden fazla tepki verebilir. Yumurtaların uyarılması adına uygulanan ilaç tedavisinde de her hastada olmasa da bazı hastalarda vücudun verdiği tepkilere rastlanmaktadır. Bu tepkinin pek çok etkeni mevcuttur.

Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlarda doz aşımı hassas bir konudur bu nedenle tüp bebek tedavisinde uygulanan ilaç tedavilerinde uygulama ve doz asimi ile ilgili olarak özenli bir yaklaşım söz konusudur.

Tüp bebek tedavisindeki yumurtaların uyarılması adına uygulanan medikal destek tedavisinde yumurtaların uyarılma durumuna göre tedavinin başarı oranı etkilenmektedir. Şayet yumurtaların fazla uyarılması durumu söz konusu olursa tüp bebek tedavisinin başarı ile neticelenmesi başarı oranı düşük olacaktır. Bu noktada hekimin tecrübesi devreye girmektedir. Çünkü her hasta farklı genetik yapıya sahiptir yumurtalıkların uyarılması adına uygulanan ilaç tedavisi her hastada aynı olmamalıdır. Doktorun tecrübesi ile yumurtalıkların uyarılması adına uygulanan ilaç tedavisi her hastaya özgü olarak yapılandırılır. Böylelikle yumurtalıkların fazla uyarılmasını önleyecek tedbirler alınmış olur.

OHSS

Yumurtaların aşırı uyarılması durumunda meydana gelen OHSS engellemek için yumurtalığı uyaran ilaçlarda doz aşımının olmamasına dikkat edilmelidir. Eğer yumurtalığın fazla uyarılması söz konusu olursa da dozunun azaltılması ya da birkaç gün sureli olarak ilaç tedavisini durdurup östrojen hormonu düzeyinin fazla yükselmesinin önüne geçilir.

OHSS, HCG enjeksiyonu uygulanmadan ortaya çıkmayacaktır. Çünkü gebeliğin oluşması hali OHSS yani yumurtalıkların aşırı uyarılması sendromunun daha da şiddetli olmasına neden olur.

OHSS belirtileri:

Pıhtılaşma bozuklukları
Yumurtalık boyutunda artış
Karın içi boşlukta sıvı toplanması durumu
Karın bölgesinde ağrı
Şişkinlik hissi
Nefes almada zorluk
İdrar miktarında azalma
Göğüs boşluğunda sıvı toplanması durumu

OHSS engellenmesi

Tüp bebek tedavisinin uygulanması sırasında yumurtalık toplama işlemi iptal edilebilir ya da hastanın genel sağlık durumuna ve yumurtaların aşırı uyarılması sendromunun şiddetine göre tüp bebek uygulamasında yumurta toplama işlemine devam edilebilir. Bu karar tedaviyi gerçekleştiren hekim tarafindan verilir. Hekimin tedaviye devam edilebilmesi açısından uygun gördüğü durumlarda;

HCG miktarı azaltılabilir.

İşlemler ardından özel bir yapıya sahip olan sıvılardan verilebilir.

Yumurta toplama fertilizasyon işleminin gerçekleştirilmesinin ardından yumurta dondurma işlemi uygulanabilir. Bu esnada medikal destek adına kullanılacak olan ilaçlar sendromun gelişmesini yüksek olasılıkla engelleyecektir.

Tüp bebek tedavisi esnasında şayet düşünülen embriyo transferi söz konusu ise bu sayıda azaltmaya gidilebilir. Yapılması gerekli olan bir veya en fazla iki embriyonun transfer edilmesidir. OHSS esnasında çoğul gebelik durumu gerçekleştiği takdirde daha şiddetli etkiler ortaya çıkacaktır. Ancak zaten ülkemizde tüp bebek tedavisinin aşamalarından embriyo transferi işleminde transfer edilen embriyo konusunda sınırlandırma yapılarak çoğul gebeliklerin oluşması adına önlem alınmıştır.

OHSS tedavi aşamaları

Yumurtaların aşırı uyarılması durumunda meydana gelen OHSS tedavisi için hastanede yatış gerekmemektedir çünkü OHSS şikayetleri hastanede yatmayı gerektirecek nitelikte şikayetler değildir.

OHSS’ye bağlı meydana gelen şikâyetlerin önüne daha çok sıvı ve dengeli tuz tüketerek geçilmektedir. Ayrıca günlük olarak karın çevresi bölgesinin ölçümleri yapılarak, kilo miktarındaki gidişatının takip edilmesi de OHSS durumunda yapılması gerekenler arasında yer almaktadır.

Hekime danışılmasını gerektiren OHSS’de meydana gelen belirtiler;

Bir gün içinde 2 kg. den daha fazla kilo alımlarında
Karın çevresinin yine bir gün içerisinde 3 cm den daha fazla artışı halinde
İdrar miktarının azalması durumunda
Nefes almada güçlük sikayetlerinde
Şiddetli derecede hissedilen bir ağrı halinde
Yukarıda bahsi geçen OHSS belirtileri şiddetle yaşandığı takdirde hastanede yatarak tedavi gerekebilir. Karın içinde biriken sıvının şiddetli OHSS’de bu işlem için özel olarak kullanılan iğne ile boşaltılması gerekir. Bu işlem yani sıra hastaya serum da takılarak gerçekleştirilir. Bu vaka halinde hastanede 2 ila 3 haftalık bir yatış süresi söz konusu olabilir çünkü bu işlemin bazı hastalarda 10 ila 15 defa tekrarlanması gerekebilir.

Ovaryan hiperstimülasyon sendromunun engellenmesi için;

Yumurta geliştirici ilaçların kullanımına ara verilmeli
Yumurta çatlatma fonksiyonuna sahip olan iğnenin dozu azaltılmalı
Yumurta toplama işlemi (OPU) iptal edilmeli
Yumurta toplama işlemi sırasında damar yolu ile HSA, HES gibi özel sıvılar verilmeli
Yumurta toplanması ve embriyo elde edilmesi ardından embriyo transferi işlemi iptal edilmeli
Embriyo transferine karar verildiği takdirde embriyo sayısının azaltılması ile çoğul gebelik gerçekleşmesi durumu engellenmeli

Ovaryan hiperstimülasyon sendromunun riskleri

Ovarian hiperstimülasyon sendromu yani OHSS sebebi ile boyutu artan yumurtalıklar yumuşak ve hassastırlar. Tasvir etmek gerekirse büyüyen yumurtalıklar adeta bir sünger formunda olurlar. Yumurtalık kapsülünün gerilmesi yüzünden hastalar da kasık bölgesinde ağrı hissedilebilir.

Yumurtalıklar en ufak travma sonucunda kolaylıkla kanayabilir ve torsiyon olarak adlandırılan kendi etraflarında dönme durumu gerçekleşebilir. Söz konusu durum gerçekleştiği takdirde ivedilikle cerrahi müdahale gerekmektedir. Çünkü bu durum ağrıya sebep olabilir.

Ovarian hiperstimülasyon sendromunun (OHSS) fazla şiddetli olarak seyrettiği hastalarda karın ve göğüs boşluğunda sıvı birikmesinin gerçekleşmesine bağlı olarak nefes darlığı durumu meydana gelebilir. Akciğerlerde sıvı birikmesi nefes alınmasına karşın yeteri kadar oksijen alınamaz ve hastalar adeta boğulma hissi yasarlar. Son olarak pıhtılaşma sisteminde yaşanan düzensizliğe bağlı olarak kan damarlarında pıhtı birikmesi olur ve beyin, akciğer gibi hayati organların oksijen alması durumu bu yüzden olumsuz yönde etkilenir.